Phạm Đoan Trang
Vì nhiều lý do, tôi hầu như không bao giờ tường thuật lại các buổi làm việc với bên an ninh. Tuy nhiên, buổi làm việc ngày 22/9 vừa qua (kéo dài suốt phiên xử Anh Ba Sàm) có một số điều mà tôi nghĩ có thể mang lại kiến thức pháp luật cho cả người dân thường lẫn anh em đấu tranh dân chủ, nên tôi sẽ “phá lệ”, viết về nó để độc giả – tất nhiên, kể cả nhân viên an ninh – tham khảo nếu quan tâm.
* * *
Biết là vào các dịp đặc biệt (ví dụ như có biểu tình, có quan khách quốc tế nào đó liên quan tới vấn đề nhân quyền sang thăm Việt Nam, hay có phiên tòa chính trị), lực lượng an ninh thường chỉ cho mình hai lựa chọn, hoặc là ở nhà, hoặc là ra đồn – mà thường là ra đồn – nên từ chiều tối 21/9 trước ngày xử nhà báo độc lập Nguyễn Hữu Vinh tức blogger Anh Ba Sàm, tôi đã ra một khách sạn nhỏ ở khu phố cổ Hà Nội, cách xa nơi xét xử.
7h sáng 22/9, “Chuột bạch” Hoàng Thành đến đón. 7h30 hai chị em rời khách sạn. Vừa bước chân ra vỉa hè trước cổng, đã thấy một tốp 5-6 nhân viên an ninh thường phục chờ sẵn – cái nhìn của họ thật không lẫn vào đâu được. Họ bước đến nắm cánh tay Hoàng Thành: “Mời anh đi”. Hai tay chống nạng nên tôi sững người, đứng ngây ra, không biết phải làm gì. Họ đẩy Hoàng Thành lên xe rồi cũng đưa tôi đi nốt. Cả hai chị em về đồn CA phường Hàng Bồ.
Mọi chuyện kể ra rất đơn giản, vì hai bên biết nhau quá rồi: Một bên ủng hộ dân chủ (mà đã ủng hộ dân chủ ở Việt Nam thì ắt phải là thành phần chống chế độ), một bên bảo vệ chế độ; nên xét về chính kiến, không có gì chung. Còn cụ thể ngày hôm nay, Hoàng Thành và tôi muốn ra nơi xét xử Anh Ba Sàm, và nhiệm vụ của công an là phải ngăn cản. (Tại sao phải ngăn cản thì tôi không biết, chẳng nhẽ họ nghĩ chúng tôi có thể tổ chức cướp tòa hay làm gì ở đó?).
Khác với Hoàng Thành, tôi còn đến tòa với tư cách nhà báo – biên tập viên Luật Khoa tạp chí, đồng nghiệp của Ba Sàm, người từng làm việc với Ba Sàm từ thời còn là phóng viên “lề phải”. Tôi cũng còn là “người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan” trong vụ án, bởi trong số 24 bài viết được Cơ quan An ninh Điều tra dùng làm chứng cứ buộc tội ông Nguyễn Hữu Vinh, có 1 bài là do tôi, Trịnh Hữu Long và Nguyễn Anh Tuấn cùng viết (trong đó, tôi là người viết chính).
Nhưng có lẽ chẳng nhà báo nào cũng như chẳng nhân chứng nào được đối xử như tôi: Thay vì vào dự phiên tòa thì bị bắt đưa về đồn từ sáng sớm, cả phiên sơ thẩm lẫn phúc thẩm. Ở lần xử sơ thẩm (23/3), nhân viên an ninh còn thản nhiên nói với tôi: “Chị tưởng chị đòi làm người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan mà được à? Cơ quan an ninh còn phải xem xét chứ”. Tôi dằn giọng: “Đó là việc của tòa, tôi sẽ nói chuyện đó với tòa và tại tòa, chứ không phải với các anh chị, ở đồn”. Nhân viên an ninh mỉm cười: “Vậy lần sau, nếu muốn làm người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan, chị cứ gửi đơn cho bên công an ấy, nhé. Nhanh hơn nhiều”.
Việc gì cũng phải qua tay công an mới nhanh, mới hiệu quả. Đấy gọi là chế độ công an trị đấy.
CÁI GỌI LÀ “KHẨU HIỆU”
Hoàng Thành và tôi bị tách ra, mỗi người vào một phòng ở hai tầng khác nhau. Tại đây, việc đầu tiên an ninh làm là lấy cái ba-lô của tôi. Đằng nào cũng không thể chống cự, thêm nữa, cũng không muốn làm ầm ĩ trong khi hai cái chân đang “đình công” và hai bàn tay thì không hiểu sao bắt đầu tê, nên tôi không phản đối.
Anh công an mở cái ba-lô ra và thấy ngay tập giấy in hình blogger Ba Sàm và hàng chữ “Nhà xuất bản Trẻ Hà Nội”. Như thói quen của bất kỳ anh công an nào, anh làm bộ sừng sộ: “Cái gì đây? Cái gì đây?”. Anh rút tập giấy ra, trải nó xuống bàn, mặt đầy vẻ nghiêm trọng.
Sau đó, các nhân viên an ninh bắt đầu giải thích cho tôi là họ phải thu giữ mấy khẩu hiệu này. Tôi mỉm cười: “Sao? Các anh chị gọi đây là khẩu hiệu à?”. Hỏi chơi thế thôi chứ tôi cũng biết thừa là họ không có câu trả lời. Chẳng một văn bản pháp luật nào ở Việt Nam định nghĩa “khẩu hiệu”, “biểu tình”, “gây rối trật tự công cộng”, “xâm hại lợi ích nhà nước”… là gì, nhưng có sao đâu, công an cần như thế mà. Phải mơ hồ vậy mới dễ bắt người.
Công an đặc biệt ưa dùng từ “giải thích” khi nói chuyện, hẳn do tâm lý chung của họ là nghĩ người dân luôn ngu dốt hơn cơ quan công quyền, nên không thể trao đổi bình đẳng được, cái gì cũng phải “giải thích” dân mới hiểu.
Cũng tương tự như tuyên giáo đã thành công trong việc khiến cho nhiều nhà báo tin rằng, sứ mệnh của báo chí, nhiệm vụ của nhà báo là “tuyên truyền, giải thích đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước cho nhân dân”. Đó là bây giờ, chứ trước kia, nhà báo còn phải tìm kiếm câu chuyện, nhân vật để minh họa chủ trương, đường lối nữa cơ. Còn “phản biện chính sách” là cái gì đó hết sức xa xỉ, thời xưa cũng như thời nay.
----------
CÒN TIẾP
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét