Tối ngày 6/8/2015 tại khách sạn Lord nằm phía Nam thủ đô Warszawa (Ba Lan) tiến sĩ Nguyễn Quang A đã có cuộc tọa đàm liên quan tới vấn đề dân chủ hóa Việt Nam. Buổi tọa đàm nằm trong một chuỗi các hoạt động của tiến sĩ trong chuyến thăm châu Âu một tháng lần này. Ngoài Ba Lan, chủ đề dân chủ hóa cũng được ông trình bày tại Berlin, Stuttgart, Praha và Frankfurt.
Với sự chuẩn bị gấp gáp và chưa thông báo được rộng rãi, buổi tọa đàm đã thu hút được hơn 30 người tham dự, chủ yếu là các cựu sinh viên, nghiên cứu sinh tại Ba Lan. Trong không khí ấm áp, cởi mở diễn giả và tham dự viên đã cùng trao đổi và bàn luận về nhiều vấn đề thời sự cấp bách của đất nước.
Các kịch bản dân chủ
Buổi hội thảo dựa trên bài viết “Dân chủ hóa: Vài bài học quốc tế và kịch bản khả dĩ cho Việt Nam” – còn đang trong quá trình hoàn thiện – của tác giả Nguyễn Quang A. Nói đúng ra, đó là một công trình nghiên cứu khá công phu và đầy tính chuyên nghiệp của ông liên quan tới dân chủ hóa Việt Nam.
Tiến sĩ Nguyễn Quang A và Nguyễn Thái Linh
Bài viết cũng tổng hợp kinh nghiệm vài chục năm qua của nhiều nước, từ Á châu, Đông Âu tới châu Phi, châu Mỹ La tinh và các cách tiếp cận dân chủ của những nước này.
Tác giả cũng phân tích những xung đột hiện nay trong xã hội Việt Nam, những cuộc đình công của công nhân với xu hướng ngày càng gia tăng, các cuộc xuống đường của dân oan mất đất, xung đột về tôn giáo, sắc tộc, phong trào bảo vệ môi sinh.v.v.
Trong hàng ngàn các cuộc đình công diễn ra trong những năm qua, tác giả đặc biệt nhấn mạnh tới cuộc đình công mới đây của 90 ngàn công nhân hãng PouYuen đã biến thành cuộc xuống đường và dẫn tới những thay đổi về chính sách bảo hiểm xã hội.
Dựa trên những kinh nghiệm quốc tế, tình hình Việt Nam và trên cơ sở phát triển một tài liệu mới công bố gần đây của Benedict J. Tria Kerkvliet, tác giả đã đưa ra 4 cách tiếp cận dân chủ khác nhau.
- Từ trên xuống: Do những người lãnh đạo cộng sản ‘tự diễn biến’, tự phân hóa và dẫn dắt quá trình dân chủ hóa.
- Đối đầu: cách tiếp cận trực diện giữa lực lượng đối lập, phong trào dân chủ huy động sức mạnh của nhân dân nhằm giải thể chính quyền, thiết lập chế độ mới.
- Tham dự vào chính quyền các cấp, qua cách tự ứng cử.
- Qua con đường phát triển xã hội dân sự, nâng cao dân trí
Nội dung hội thảo
Trong các kịch bản trên, việc tham dự vào chính quyền ít khả thi nhất, bởi không có thể chế độc tài nào cho phép tự do ứng cử. Thực tế Việt Nam đã cho thấy, một số trường hợp tự ứng cử đã thất bại ngay từ vòng ngoài như trường hợp của các ông Lê Quốc Quân, Cù Huy Hà Vũ.
Quá trình dân chủ hóa trải qua các giai đoạn khác nhau như: Chuẩn bị, chuyển đổi và củng cố. Việt Nam hiện đang ở trong giai đoạn chuẩn bị. Giai đoạn này có kể kéo dài nhiều năm, thậm chí vài chục năm. Cuộc cách mạng dân chủ (nhung hay không nhung) diễn ra ở pha chuyển đối, pha này tương đối ngắn so với 2 pha còn lại. Trong pha củng cố dân chủ, người ta cần phải chú ý tới hiện tượng thụt lùi dân chủ, như nó đã xảy ra ở một số nước.
Xã hội dân sự và ‘đảng vận’
Mỗi người, tùy theo quan điểm và sự lựa chọn cá nhân, có thể tham dự vào quá trình ‘chuẩn bị’ cho sự chuyển hóa dân chủ ở Việt Nam với một cách tiếp cận phù hợp.
Tiến sĩ Nguyễn Quang A và nhóm của ông thiên về xu hướng phát triển xã hội dân sự, nâng cao dân trí, thực thi dân quyền. Ông cũng là một trong những người khởi xướng Diễn đàn Dân sự và là một trong những đại diện của trường phái này.
Thực ra các tổ chức xã hội dân sự đã hình thành từ nhiều năm nay ở Việt Nam và âm thầm hoạt động. Một số tổ chức trong đó đã đóng góp hữu hiệu vào việc cái thiện dân sinh, thậm chí điều chỉnh hay thay đổi một số chính sách của nhà nước. Theo thống kê từ bài thuyết trình, có tới hơn chục ngàn tổ chức dân sự trong cả nước, nhưng trong đó, khoảng 25 tổ chức mới hình thành trong vài năm gần đây theo hơi hướng dân chủ luôn nằm trong tầm ngắm của chính quyền. Có thể kể tới, Hội Anh Em Dân Chủ, Diễn Đàn Xã Hội Dân Sự, Phụ Nữ Nhân Quyền, Văn Đoàn Độc Lập, Nhà Báo Độc Lập, Blogger VN.v.v.
Về chủ trương thực hiện dân quyền, tiến sĩ Nguyễn Quang A nhấn mạnh, phải làm cho người dân biết các quyền của mình và cứ thế mà thực hiện, không cần phải xin phép, thông qua ai. Và tiến tới trong tương lai, cứ nhà nước có hội gì, chúng ta có hội đó, cạnh tranh với nhau.
Cũng trong phần thảo luận, liên quan tới các kịch bản dân chủ hóa cho Việt Nam, tiến sĩ Quang A cho biết, ông không ủng hộ các hình thức bạo lực, nhưng thừa nhận rằng, ngay cả hình thức này cũng có tác dụng nhất định của nó trong việc thúc đẩy dân chủ ở Việt Nam.
Song song với việc thúc đẩy xã hội dân sự, ông đưa ra khái niệm ‘đảng vận’. Bằng phương thức này, ông hy vọng ở sự chuyển biến của các đảng viên, nhất là các quan chức cấp cao, nhằm thúc đẩy dân chủ theo kịch bản thứ nhất – từ trên xuống. Trả lời câu hỏi liên quan tới chuyện ‘đảng vận’, diễn giả cho biết, nhóm của ông đã ‘đánh tiếng’ với chính quyền ít nhất từ 3 năm nay, ‘khích’ họ thay đổi theo chiều hướng dân chủ để có lợi cho dân, cho nước và đi vào lịch sử như những ‘nhà cải cách’.
Tất nhiên, phải thừa nhận rằng, không có quan chức cộng sản nào muốn thay đổi, nếu không có sức ép từ phía dưới, thông qua các hoạt động đòi hỏi nhân quyền bền bỉ từ nhiều năm qua, bằng sự lên tiếng và chấp nhận tù tội của nhiều người hoạt động đối lập ở Việt Nam.
Chính quyền trong những năm qua đã có những biến chuyển nhất định, nhưng còn quá nhỏ bé so với nhu cầu thực tiễn cũng như sự kỳ vọng của giới hoạt động. Do vậy, bên cạnh các hoạt động thúc đẩy dân chủ khác, thì công cuộc ‘đảng vận’ sẽ vẫn tiếp tục trong thời gian tới.
Trung Quốc và vấn đề ngoại cảnh
Nhưng bất kỳ cuộc cách mạng nào, sự chuyển đổi nào cũng chịu sự tác động của ngoại cảnh. Và trong nhiều trường hợp, ngoại cảnh đóng vai trò quan trọng.
Những thay đổi dẫn tới sự sụp đổ chế độ cộng sản ở châu Âu có yếu tố ‘ngoại cảnh’ từ những cải cách chính trị do Gorbachev khởi xướng ở Liên Xô.
Việt Nam trong một bối cảnh tương tự như hiện nay, chịu ảnh hưởng quá lớn vào Trung Quốc từ chế độ chính trị cho tới kinh tế, văn hóa, vậy khả năng dân chủ như thế nào? – Một người đặt câu hỏi.
Diễn giả Nguyễn Quang A cho rằng, ở đây có 2 chiều. Chiều thứ nhất, nếu Trung Quốc có dân chủ, thì có thể chỉ 24 giờ sau, Việt Nam sẽ dân chủ liền. Nhưng chiều thứ 2, Việt Nam vẫn có thể có dân chủ trước Trung Quốc và nước này sẽ ‘không làm gì được’. Ông đưa ra dẫn chứng về Đài Loan và Mông Cổ.
“Tôi tin là trường hơp Việt Nam có dân chủ trước, Trung Quốc sẽ không đưa quân vào đâu và đảng cộng sản Việt Nam cũng không kêu gọi sự can thiệp từ Trung Quốc vì họ không muốn làm Lê Chiêu Thống thứ 2” - ông đưa ra nhận định.
Trước những thắc mắc về vai trò của quân đội và sự can thiệp của lực lượng này khi Việt Nam có biến, ông Nguyễn Quang A nói, ông không quá bi quan về quân đội qua sự tiếp xúc với một số tướng lĩnh, đã có những trường hợp quân đội từ chối can thiệp theo yêu cầu của chính quyền như vụ ‘quan tài diễu phố’ ở Vĩnh Phúc.
Ngoại cảnh còn phải kể tới những biến cố hoàn toàn bất ngờ, không ai có thể tiên liệu trước được như thiên tai lớn, động đất… có thể thúc đẩy, thậm chí dẫn tới sự thay đổi ở Việt Nam.
Về câu hỏi, công đồng người Việt ở nước ngoài nên làm gì, làm như thế nào để góp phần vào tiến trình dân chủ hóa đất nước?
Tiến sĩ Nguyễn Quang A cho rằng, vai trò của người Việt hải ngoại là rất quan trong. Họ có thể tuyên truyền cái hay, cái đẹp xã hội dân chủ tới người dân trong nước, mỗi người có thể bắt đầu với chính người thân và bạn bè của mình. Sự giúp đỡ về tài chính với các nhà hoạt động cũng rất cần thiết, nhất là với những người bị o bế, phong tỏa mọi con đường sống, không thể tìm được chỗ làm việc
Trò chuyện lúc giải lao
Buổi tọa đàm kết thúc trong tiếng vỗ tay dài và sự nuối tiếc của nhiều người; tiếc cho những người không có mặt, tiếc vì mình đã không biết tới những điều này sớm hơn, tiếc vì ở ngay một quốc gia được coi là cái nôi của cách mạng nhung nhưng kiến thức về dân chủ của nhiều người còn quá hạn hẹp và tiếc vì thời gian 4 tiếng đồng hồ trôi đi quá nhanh.
Tiến sĩ Nguyễn Quang A nói, ông ‘rất tham lam’. Ông muốn qua những buổi hội thảo này để lắng nghe những ý kiến, những đóng góp, nhằm hoàn thiện công trình đang dang dở của mình, làm tài liệu cho giới trẻ Việt Nam. Không biết tiến sĩ có thu nhặt được gì qua những buổi hội thảo như thế này hay không, nhưng chắc chắn mỗi người nghe đều nhập tâm được điều gì đó bổ ích cho mình.
Ảnh sử dụng trong bài của Hoàn Lê
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét