NGUYỄN
TƯỜNG THỤY
Lằn ranh đỏ
Hội Nhà báo Việt Nam có
khoảng 24 nghìn hội viên. Như vậy số người làm báo “lề đảng” phải nhiều hơn con
số ấy, vì không phải cứ ai làm báo cũng là hội viên Hội Nhà báo Việt Nam.
Khi hành nghề, không những
họ phải chịu ràng buộc bởi Luật báo chí, Luật An ninh mạng, điều này đã đành mà
luôn luôn bị canh chừng bởi các cơ quan quản lý báo chí như Ban Tuyên giáo
Trung ương, Bộ Thông tin và truyền thông, các bộ chủ quản và ủy ban tỉnh, thành
phố. Những buổi giao ban định kỳ và sau đó được phổ biến đến từng phóng viên, đều
định hướng mục tiêu tuyên truyền tới là gì, cấm đưa tin về những vấn đề gì. Nhiều
khi sự chỉ đạo cụ thể tới mức không được gọi người này là ông, người kia là tiến
sĩ cho dù là tiến sĩ thật.
Trừ quan chức làng báo và
những nhà báo theo đảng hoặc những nhà báo yên phận để kiếm sống thì số nhà báo
có tâm huyết với nghề, có lương tâm không phải là ít. Họ tìm cách len lỏi, lách
ngòi bút sao cho đưa được nhiều tin trung thực tới độc giả nhất, khéo léo đưa
ra những những lời bình tưởng như vu vơ hay qua cách giật tít tưởng như vô
tình. Độc giả của họ thông minh lắm nên hiểu cả. Vì vậy đôc giả mới phân biệt được
báo nào “ngoan”, báo nào gai góc. Những báo nào gai góc, thông tin kịp thời, trung
thực, phong phú thì được độc giả đón nhận.
Có người làm báo luôn
luôn viết trong phạm vi an toàn, mà an toàn nhất là nói theo lãnh đạo; có người
tự bó đầu mình, không dám động chạm đến vấn đề gì gọi là nhạy cảm, có người giữ
khoảng cách an toàn quá xa nhưng có người mạo hiểm thích đưa ngòi bút sát lằn
ranh đỏ. Tuy nhiên, cái lằn ranh đỏ không bao giờ rõ ràng, lúc này khác, lúc
kia khác, ông lãnh đạo này khác, ông lãnh đạo kia khác, thậm chí cùng một ông
nhưng thần kinh lại lúc nguội lúc nóng, chẳng biết đâu mà lần.
Khi báo chí vượt qua lằn ranh đỏ
Vì cái lằn ranh đỏ mơ hồ ấy
mà báo chí thi nhau bị xử phạt. Thật khó mà tìm một tờ báo nào chưa từng bị xử
phạt, có lẽ chỉ trừ báo... Nhân Dân.
Hình
phạt có thể là phạt tiền, có thể là bị đình bản có thời hạn hoặc vĩnh viễn, hoặc
cả hai. Hình phạt đình bản tàn khốc
hơn, bởi suốt thời gian bị đình bản, phóng viên, biên tập viên không biết làm
gì để sống, nhất là bị bó tay trong khi luôn bứt rứt bởi máu nghề nghiệp.
Xin nêu ra vài con số làm
ví dụ:
- Tháng
9/2014 có 10 cơ quan báo chí bị xử phạt với tổng số tiền 450 triệu đồng.
- Tháng 10/2016, có 56 cơ
quan báo chí bị xử lý vi phạm do thông tin về nước mắm nhiễm thạch tín quá mức
cho phép.
- Năm 2017 có 55 cơ quan
báo chí bị phạt với số tiền hơn 1 tỷ đồng
Những vụ bị phạt cụ thể
có thể kể đến:
- Tháng 10/2006, tạp chí
Kinh Doanh và Sản Phẩm bị đình bản và thu hồi giấy phép hoạt động, lý do không
thực hiện đúng tôn chỉ ghi trong giấy phép hoạt động.
- Tháng 10/2006, báo Thời
Đại và báo Công Lý bị đình bản 1 tháng vì đăng bài liên quan đến đồng tiền Việt
Nam làm bằng chất liệu polymer.
- Tháng 5/2009, báo Du Lịch
bị đình bản 3 tháng vì đã cho đăng những bài nhạy cảm như bài Tản mạn cho đảo
xa (của Trung Bảo), “Ải Nam Quan”, bóng gió nói đến chủ quyền của Tổ quốc.
- Tháng 8/2014, báo điện
tử Trí thức trẻ bị phạt 207 triệu
đồng, đình bản 3 tháng vì đăng bài "gái miền Tây và ba chữ N nổi danh
thiên hạ".
- Tháng 2/2015, báo Người
cao tuổi bị phạt số tiền gần 700 triệu đồng, do bị buộc lắm tội như ra báo điện
tử nhưng không phép, thông tin sai sự thật, cải chính không đúng quy định, vi
phạm quy định quảng cáo... nhưng có lẽ tội chính là bị cáo buộc vu khống, xuyên
tạc, xúc phạm uy tín danh dự của cơ quan, tổ chức cá nhân. Có lẽ đây là vụ bị
phạt tiền nặng nhất trong giới báo chí.
- Tháng 7/2015, báo Đời sống
Pháp luật bị phạt 30 triệu đồng và bị đình bản 2 ấn phẩm là “Người đưa tin” và
“Công lý trái tim” trong 3 tháng do đăng bài có liên quan đến tiểu sử ông Phùng
Quang Thanh khi đó là Bộ trưởng Quốc phòng.
- Tháng 10/2016, Báo điện tử Tầm nhìn bị đình bản 3 tháng vì vi phạm
quy định trong giấy phép hoạt động báo chí điện tử; không thực hiện đúng tôn chỉ,
mục đích
- Tháng 11/2016, báo Người
đưa tin bị phạt 20 triệu đồng vì viết 2 bài liên quan đến formosa và 2 bài nhạy
cảm khác bị cho là sai sự thật.
- Cũng trong tháng
11/2016, 14 cơ quan báo chí cùng dính chùm và bị phạt mỗi báo 10 triệu đồng vì
cùng đưa tin một cậu bé 11 tuổi tự tử do không có áo mới đến trường.
- Tháng 7/2017, báo Pháp
luật TP.HCM bị xử phạt 60 triệu đồng. Cùng
vụ này Pháp luật Tp HCM có 2 tờ báo khác “chia lửa” là Người lao động bị xử phạt
30 triệu đồng, Thanh niên bị phạt 15 triệu. Ba tờ báo này đều dính đến vụ đăng
tin doanh nghiệp tặng 2 xe Lexus cho Tỉnh ủy, Ủy ban tỉnh Cà Mau.
- Tháng 7/2017 báo Diễn
đàn doanh nghiệp bị xử phạt 15 triệu đồng vì đăng bài "Sản phẩm FAZ: Cấp
phép một đằng, quảng cáo một nẻo"
- Tháng 10/2017, tạp chí
Kinh Doanh và Sản Phẩm bị đình bản và thu hồi giấy phép hoạt động. Lý do là tạp
chí đã không thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích ghi trong giấy phép hoạt động.
- Tháng 10 năm 2017, báo
Sức khỏe cộng đồng bị đình bản 3 tháng, lý do nội bộ mất đoàn kết, không bảo đảm
điều kiện hoạt động.
- Tháng 11/2017, Báo điện
tử Người đưa tin bị xử phạt 140.000.000 đ, chuyên trang Phụ nữ và Đời sống của
báo này bị đình bản 3 tháng.
- Tháng 11/2017, tạp chí
điện tử Nhà quản lý bị phạt 40 triệu đồng, bị đình bản 3 tháng và thu hồi Giấy
phép hoạt động đối với chuyên trang Quản lý bán lẻ do đăng bài viết "Bình
Phước: Báo chí đứng bên lề công cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng?"
- Ngược lại thời gian xa
hơn, có thể nêu ra, năm 1992 bà Vũ Kim Hạnh bị cách chức Tổng Biên tập báo Tuổi
trẻ vì cho đăng lá thư của ông Hồ Chí Minh gửi vợ là bà Tăng Tuyết Minh. Báo
Người Hà Nội năm 1994 bị đình bản 1 tháng vì viết bài về những khó khăn chuyển
đổi nghề nghiệp của làng pháo Bình Đà khi có chỉ thị cấm pháo của thủ tướng.
Ngoài ra, còn nhiều phóng
viên, nhà báo bị đuổi việc hoặc bị chấm dứt hợp đồng, thậm chí sa vào vòng lao
lý. Điển hình là các Nhà báo Nguyễn Việt Chiến (Thanh niên), Nguyễn Văn Hải (Tuổi
trẻ), Nguyễn Đắc Kiên (Gia đình & Xã hội), Lê Duy Phong (Giáo dục Việt Nam),
Hoàng Khương (Tuổi trẻ), Kim Quốc Hoa (Người cao tuổi)... đã gây xôn xao dư luận
một thời.
Những vụ bị xử phạt vừa
nêu không mang tính thống kê mà chỉ là những ví dụ.
Những sai phạm của báo
chí không phải tất cả đều oan ức như thông tin sai sự thật và các vi phạm khác.
Cơ quan quản lý báo chí thường là giáng đòn nặng nề mà nhiều khi chỉ đính
chính, xin lỗi là được, thậm chí còn hình sự hóa những quan hệ dân sự.
Nhưng điều này còn đáng
nói hơn. Đó là những thông tin dù đúng nhưng bị coi là thiếu nhạy cảm về chính trị, không phù hợp định hướng hoặc đưa nhiều thông
tin về mặt trái của xã hội. Có nghĩa rằng, dù nói đúng nhưng vẫn ăn đòn như
chơi. Đó là nỗi oan nghiệt của nền báo chí định hướng.
(Còn tiếp)
==========
* "Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân,
do nhân dân và vì nhân dân, biết kế thừa những tinh hoa dân chủ của các Nhà nước
pháp quyền trong lịch sử và đã, đang phát triển lên tầm cao mới, khác hẳn về bản
chất và cao hơn gấp vạn lần so với dân chủ tư sản...”
(Nguyễn Thị Doan phát biểu
khi đang làm Phó Chủ tịch nước)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét