Giải thưởng Sakharov

Huỳnh Văn Úc

Andrei Dmitrievich Sakharov ( 1921-1989) là nhà vật lý, Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô, là người cùng làm việc với Igor Tamm và Igor Kurchatov trong chương trình chế tạo bom hạt nhân. Tuy là người tham gia chương trình chế tạo bom hạt nhân nhưng từ những năm 1960 ông là người tích cực chống lại việc phổ biến vủ khí hủy diệt này. Tháng 5/1968 ông viết một luận văn cổ vũ cho việc chung sống hòa bình giữa các chế độ khác nhau và vì vậy ông bị loại ra khỏi chương trình nghiên cứu vũ khí và chỉ được phép nghiên cứu lý thuyết.Năm 1970 ông là một trong những người sáng lập Ủy ban về nhân quyền của Liên Xô và vì vậy bị giới truyền thông nhà nước bôi nhọ và đòi trừng phạt. Năm 1975 ông được tặng Giải Nobel Hòa bình nhưng không được phép đến thủ đô Oslo của Na Uy để nhận giải. Tháng 1/1980 ông bị chính quyền bắt giữ vì tội công khai chỉ trích hành động can thiệp của Liên Xô vào Afghanistan. Bắt đầu từ năm 1985 Nghị viện Châu Âu lập ra một Giải thưởng mang tên Sakharov-tên đầy đủ là Giải thưởng Tự do Tư tưởng Sakharov-để hằng năm tặng cho những cá nhân hoặc tổ chức có nhiệt tâm và đóng góp tích cực trong lĩnh vực nhân quyền và tự do tư tưởng. Những năm trước đây Giải thưởng Sakharov đã từng được trao cho cựu Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela, nhà đối lập Miến Điện Aung Suu Kyi, nhà bất đồng chính kiến Trung quốc Ngụy Kinh Sinh-người bị án tù 15 năm vì tội viết một bài báo chữ to lên Bức tường Dân chủ ở Bắc Kinh vào ngày 5/12/1978. Một giải thưởng khác cũng mang tên Sakharov-Giải thưởng Sakharov vì tự do-của Ủy ban Helsinki Na Uy được xét trao giải hai năm một lần. Năm 2012 giải thưởng này được trao cho The Voice, một tổ chức của Nga hoạt động vì nhân quyền. Vì lý do đó Bộ Tư pháp Nga đã cáo buộc tổ chức này nhận tiền của nước ngoài và đưa họ ra tòa.

Danh sách những người được trao Giải thưởng Sakharov sẽ được công bố vào ngày 10/10/2013 và lễ trao giải thưởng sẽ diễn ra ngày 20/11/2013 tại Strasbourg-một thành phố ở đông bắc nước Pháp và là nơi đặt trụ sở của nhiều cơ quan Châu Âu như Hội đồng Châu Âu, Nghị viện Châu Âu. Tuy nhiên giới truyền thông quốc tế đã tiết lộ hai cái tên đứng hàng đầu danh sách đó và hầu như chắc chắn được trao giải: cô nữ sinh người Pakistan Malala Yousafzai và cựu nhân viên CIA Edward Snowden. Malala Yousafzai sinh năm 1997 được biết đến khi vào năm 2009 cô đã viết cho BBC kể về cuộc sống dưới chế độ Taliban và đòi quyền được đi học cho nữ giới. Mùa hè năm 2010 New York Times đã quay một bộ phim tài liệu về cuộc sống của cô bé khi quân đội Pakistan can thiệp vào khu vực thung lũng Swat. Ngày 9/10/2012 Malala Yousafzai bị hai sát thủ xả súng bắn vào đầu và cổ khi chiếc xe buýt chở cô bị chặn ở một trạm kiểm soát quân sự. Ngày 15/10/2012 cô được chuyển đến Vương quốc Anh để điều trị. Vụ ám sát làm cho cả nước Pakistan phẫn nộ. Chính phủ Hoa Kỳ, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki Moon, Quỹ Phụ nữ toàn cầu đã lên án hành vi tàn bạo của Taliban. Vụ ám sát đã biến cô bé thành một biểu tượng toàn cầu. Cựu nhân viên CIA Edward Snowden-người đã làm rò rỉ những bí mật hàng đầu trong chương trình siêu dữ liệu nghe lén điện thoại của Chính phủ Mỹ và đang tạm thời tị nạn ở Nga-được những người đề cử bênh vực: “ Người tố cáo chương trình nghe lén này không phải là tội phạm. Nghe lén điện thoại và theo dõi những người sử dụng Internet là một vụ bê bối lớn của thời đại chúng ta. Edward Snowden đã liều mạng sống của mình để xác nhận những gì chúng ta từ lâu đã nghi ngờ”.

Người Việt Nam chúng ta có quyền hy vọng một ngày đẹp trời những cái tên Việt Nam Điếu Cày Nguyễn Văn Hải và Cù Huy Hà Vũ sẽ nằm trong danh sách đề cử Giải thưởng Tự do Tư tưởng Sakharov.

Tác giả gửi cho NTT blog