PHÂN TƯƠI TRONG THƠ CÁN BỘ TIỂU NÔNG

Nguyễn Hoàng Đức

Ở Mỹ, hàng năm ngoài giải Oscar giành cho những tác phẩm xuất sắc nhất của điện ảnh, người ta cũng còn trao giải cho những bộ phim quán quân ngược – tức là phim tồi nhất, dở nhất, kém nhất. Nếu bình bầu thơ ở đâu có trữ lượng phân tươi nhiều nhất, chắc không ai có thể giật giải quán quân của hội thơ Việt Nam với câu:

tôi mơ cứt ngập nhà anh

mai anh giàu trả hai mươi phần trăm

Nhưng đây không phải giải dở nhất mà là cao nhất của Hội Nhà Văn Việt Nam trao mới đây. Đây là bằng chứng chứng tỏ giải thưởng thẩm xú cũng như phân gio của thơ nước nhà cũng như cách tôn vinh xú uế lên thành thẩm mỹ, mà còn được lĩnh giải cao nhất quốc gia, thì chỉ có thơ Việt Nam mới có. Xét cả về óc thi hứng thẩm xú, lẫn trao giải thẩm xú, có lẽ chỉ Việt Nam mới có. Tôi viết bài này mong tìm hiểu căn cốt của việc này.

Theo số thống thống kê mới nhất, người Việt vẫn còn từ 85 đến 90% là nông dân. Nông dân có nghĩa là canh tác trồng trọt trên cánh đồng với phương châm “nhất Nước – nhìPhân”. Phân rất quan trọng với nông dân, nó đứng thứ hai ngay sau nước. Ngay trên đường số một, ra khỏi Hà Nội hơn trăm cây số thôi, có chợ ven đường, người ta chở cả phân trâu bằng xe cải tiến bán cho người cần. Ngay thủ đô, bên làng hoa Ngọc Hà, người ta bón đầy phân tươi dưới gốc hoa, và còn triết lý “phân càng thối thì hoa càng tươi”. Một lần tôi qua một chợ quê, con trâu vừa thải ra, liền thấy một bà hạ ngay rổ xuống, bốc nhanh đến mức không kịp nhìn như thể bưng một chiếc bánh ga tô lớn vậy, xong bà ta hạ nón trên đầu xuống đậy lên như một thứ của quí và bước đi có vẻ hơi dấu giếm lại vừa hân hoan như bắt được của. Tâm lý của bà nói lên điều gì? Rõ ràng bà đã kiếm được tí phân cho cây trồng của mình.

So sánh với nền công nghiệp hoa Hà Lan thì thấy, mỗi ngày người ta xuất cảng hàng vạn công-ten-nơ hoa đi khắp thế giới, nhưng người ta bón bằng phân vi sinh chứ không thể là phân tươi vắt vẻo bên gốc hoa.

Thơ Việt Nam cũng không ít lần dính phân, như:

Dọn tí phân rơi, 

nhặt từng ngọn lá.

Mỗi hòn than, mẩu sắn, cân ngô.

Ta nâng niu gom góp dựng cơ đồ! 

(Tố Hữu)

Hay là thơ Bút Tre:

Hoan hô đại tướng Chí Thanh

Anh về phân bắc phân xanh đầy đồng

Tôi nghe kể lại, sau khi nghe hai câu này, Đại tướng bực mình lắm đã điện thoại cho lãnh đạo tỉnh: các anh viết thế có phải tôi về đó ị bừa bãi khắp nơi.

Nhưng chữ “phân” ở trên vẫn là phân văn học, là phân khô, phân đã ủ, chứ không phải phân tươi. Trong khi đó giải quán quân về phân tươi có lẽ mở đầu là Xuân Diệu, khi bất lực trước trường ca đã la lên như khẩu hiệu “ca ca – cứt cứt”. Đây rõ ràng là phân tươi trăm phần trăm.

Nhưng đến phân của TT mới thật sự là tươi, mà phân hiện thực đến độ khao khát mang cả vào trong mơ: tôi mơ cứt ngập nhà anh. Chắc TT nghĩ, người Việt bảo “yêu cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi”. Khi tôi mong cho “phân”, nghĩa là tôi yêu anh lắm?

Căn nguyên sâu xa của việc này là gì? Tôi có gặp một típ người, anh ta bàn vào mọi nhân vật cao siêu nhất trên đời từ chính trị gia đến văn hào hay họa sĩ thiên tài, nhưng cuối cùng anh bảo: “các ông ấy là vĩ nhân ư, các ông ấy ị ra cũng là cứt giống như mình”. Ý anh ta muốn bảo: mọi vĩ nhân cũng chẳng hơn gì mình vì người ta phóng uế ra cũng chỉ là phân.

Người Trung Quốc có câu “người quân tử mong kéo người khác lên cao bằng mình, còn kẻ tiểu nhân muốn lôi người khác xuống thấp như mình”. Ở đời khi so sánh, người cao thượng khoe cái đầu rồi trái tim. Còn kẻ tiểu nhân lại lấy phân ra để so rằng ai cũng thối như ai.

Thơ của TT vừa khoe cứt, giấc mơ cũng cứt, rồi khoe nghèo để vạ vật ăn xin, ăn giải như : tổ tiên chúng tôi không còn để lại dù là bát mẻ.

Trong thơ, người ta phải thoát tục để vươn đến cao sang, ít học như dân làng Cổ Nhuế chuyên buôn bán phân bắc mà cũng còn không nhắc đến phân:

Thanh niên Cổ Nhuế xin thề

Chưa đầy hai sọt chưa về quê hương

Đấy chúng ta thử xem, họ đâu có nhắc đến phân hay phân tươi, chỉ cần dùng chữ “sọt” như là biểu tượng người ta đã hiểu rồi. Họ là người kiếm phân, buôn phân, sống với phân vậy mà họ đâu có muốn nhắc đến phân. Trái lại mấy anh nhà thơ cán bộ tiểu nông lại còn thiếu phân đến độ phải mơ đến phân tươi trong giấc mộng của mình.

Nhưng thứ phân như thế lại có thể qua mắt ban giám khảo thì thật là tài! Tại sao? Có phải người ta cũng quá gần phân và gắn với phân trong mỹ học thẩm xú nên chẳng còn nhận ra mùi vị phân. Có một câu chuyện một lão niên trí thức kể cho tôi:

Một con trai nhà giầu kia, thường trốn bố mẹ vào chuồng xí để hút thuốc phiện. Sau lớn lên, lúc giầu có, anh ta hút thuốc phiện thoải mái mà không thấy ngon. Một lần anh ta phát hiện ra: bởi lẽ nó thiếu mùi chuống xí. Thế là từ đó đi đâu anh ta cũng đem theo một cái hộp nhỏ có chút phân tươi. Mỗi khi hút, anh ta lại mở cái hộp đó ra ngửi như là thuốc hãm, và cảm thấy đã bội phần.

Hiện thực một trăm phần trăm, những người sống khu ổ chuột nhiều năm rồi cũng quen đi. Những kẻ tù đầy lâu cũng quen, đến mức không muốn rời khỏi nơi tù đầy mà chỉ thích cuộc sông lầm lụi chui rúc. Và những kẻ sống nhiều với điều xấu xa cũng quen đi… Các nhà thơ cán bộ sống bằng tem phiếu của chúng ta có quen không khi họ chẳng bao giờ muốn bước ra khỏi vòng hào quang dù chỉ tính bằng lạng của tem phiếu?! Một thứ thơ xú uế đến vậy mà người ta không thể ngửi thấy mùi vẫn cho giải nhất, có phải đó chính là “thuốc hãm” của họ? Hoặc là họ quen với việc trao giải xú uế rồi?!

Sắp lại đến kỳ ẵm giải. Không biết với cung cách cũ người ta liệu có đem phân vào lĩnh giải, hay là muốn ẵm giải có phân không?! Này, xin học cách làm thơ không phân của thanh niên ít học Cổ Nhuế nhá, nếu có thì chỉ là phân khô thôi, đừng có là phân tươi mà khổ mũi người yêu văn thơ lắm! Thơ giải nhất là phân tươi, vậy mà có một số nhà thơ khác lại tung hê lên mây xanh, không hiểu các ông có tí tài cán nào về thơ không, và thơ cái gì mà cũng đòi vỗ ngực dạy đời, còn bình xét người này biết làm thơ, người kia đừng hòng làm thơ. Liệu có nên đáng thương cho những sọt thơ bé tí như hộp hãm xú của mấy ông không? Và những sọt đó, chúng có mùi gì?

NHĐ 22/06/2013

Tác giả gửi cho NTT blog